Wśród różnych metod zaktywizowania mieszkańców gminy i zwiększenia ich partycypacji w działaniach wójta, rady i urzędu gminy szczególne miejsce zajmuje Młodzieżowa Rada Gminy (MRG), gdyż daje największą możliwość zwiększania zaangażowania obywatelskiego mieszkańców.
Co to jest Młodzieżowa Rada Gminy
Młodzieżowa Rada Gminy to grupa 15-18 młodych mieszkańców i mieszkanek gminy, wybranych zazwyczaj podczas wyborów prowadzonych na terenie swoich szkół do reprezentowania i wyrażania głosu młodych w dialogu z władzami gminy. Młodzieżowa rada to ogromny potencjał energii młodych, ich zaangażowania oraz troski o teraźniejszość i przyszłość swojej wspólnoty.
To również mechanizm partycypacji obywatelskiej młodych, pozwalający na dialog obywatelski władz z młodymi mieszkańcami, którego celem jest podjęcie decyzji lokalnych jak najlepszych dla całej społeczności, nie tylko dla młodzieży.
Młodzieżowa Rada Gminy to sposób na systematyczne działanie obywatelskie młodzieży w swojej społeczności. Działanie, które kształtuje kompetencje obywatelskie młodych ludzi, uczy ich jak podejmuje się decyzje ważne dla mieszkańców na poziomie lokalnym i pozwala w sposób systematyczny współdecydować o sprawach ważnych dla społeczności. Młodzieżowa Rada jest jedyną reprezentacją młodych obywateli w stosunku do władz. Uczy młodych i władz współpracy oraz kształtuje przyszłych młodych liderów społecznych i politycznych.
Po co powoływać Młodzieżową Radę Gminy?
Najważniejszym celem istnienia Młodzieżowej Rady Gminy jest zwiększenie zainteresowania i zaangażowania młodych ludzi sprawami publicznymi na poziomie lokalnym. Młodzieżowa Rada jest instytucją, która zapewnia młodzieży udział w procesie podejmowania decyzji ważnych lokalnie. Dorośli: radni, urzędnicy, często potrzebują możliwości konsultowania swoich pomysłów, rozwiązań różnego rodzaju problemów z adresatami projektowanych działań. Ukonstytuowanie Młodzieżowej Rady pozwala na dialog między młodzieżą a przedstawicielami Rady Gminy i Wójtem, urzędnikami, co przyczynia się do zwiększenia skuteczności wdrażanych rozwiązań.
Działanie Młodzieżowej Rady Gminy przyczynia się do:
Powołanie Młodzieżowej Rady Gminy
Tworzenie Młodzieżowych Rad Gmin, jest uprawnieniem wynikającym z zapisów ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku[1]. Zgodnie z artykułem 5b tej ustawy „Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny”. Możliwość ta wpisana jest w działania podejmowane przez gminę na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządności wśród jej mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży.
Tak jak w przypadku rad gmin, podstawowym dokumentem regulującym działanie Młodzieżowych Rad, jest statut. W ustawie o samorządzie gminnym czytamy: „Rada gminy, powołując młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania”. Dobrą praktyką jest tworzenie statutów MRG we współpracy z młodzieżą, tak by opisywały sposób działania Młodzieżowej Rady adekwatny do wieku i „stylu działania” jej członków i członkiń. Ważne jest by nie były to kopie statutów rad gmin, gdyż Młodzieżowe Rady pełnią zasadniczo różną rolę od ich „dorosłych” odpowiedników. „Dorosłe” rady pełnią przede wszystkim funkcję prawodawczą, w formie przyjmowania uchwał. Młodzieżowi radni nie tworzą prawa lokalnego, a jedynie konsultują jego projekty. Dlatego Młodzieżowe Rady powinny mieć mniej formalny charakter i statut, tak aby były atrakcyjną dla młodych przestrzenią działań obywatelskich.
Wybory członków i członkiń Młodzieżowej Rady
Wybory członków Młodzieżowej Rady Gminy powinny być powszechne, tajne, bezpośrednie i równe. Jest to bardzo ważny element edukacyjny działania Młodzieżowych Rad, który przyzwyczaja młodych ludzi do uczestniczenia w głosowaniach oraz debatowania o przyszłości społeczności lokalnej.
Rekomendujemy organizację wyborów do Młodzieżowej Rady Gminy na terenie szkół – zazwyczaj gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. W takiej sytuacji każda z nich staje się okręgiem wyborczym.
Możemy wyróżnić trzy etapy organizacji wyborów do Młodzieżowej Rady Gminy:
Pierwszym działaniem przy organizacji wyborów jest przeprowadzenie w szkołach kampanii informacyjnej o MRD i ich zadaniach oraz ogłoszenie, że wybory będą miały miejsce oraz zachęcenie uczniów do kandydowania na młodzieżowych radnych. Konieczne jest przekazanie wszystkim uczniom jasnej informacji o terminie i miejscu zgłaszania kandydatów, zadaniach, jakie przed kandydatem zostaną postawione oraz o korzyściach bycia młodzieżowym radnym.
Następnym etapem jest kampania wyborcza w szkołach. Przed jej rozpoczęciem warto zorganizować spotkanie młodzieży z dorosłym radnym, podczas którego opowie on o sposobach prowadzenia kampanii. Kampania trwa kilka (3-5) dni – jest to wystarczający czas na zaprezentowanie swoich programów wyborczych (ulotki, plakaty), spotkania wyborcze i debaty z elektoratem.
Nad organizacją głosowania w szkołach mogą czuwać Szkolne Komisje Wyborcze, składające się z uczniów. W wyborach do Młodzieżowej Rady Gminy powinni wziąć udział wszyscy uczniowie szkoły. Wybory odbywają się jednego dnia. Uczniowie głosują na przerwach albo podczas lekcji. Pod koniec dnia szkolne komisje wyborcze liczą głosy oraz sporządzają protokół z wyborów. Następnego dnia komisja wyborcza wywiesza w widocznym miejscu informację o liczbie głosów uzyskanych przez poszczególnych kandydatów oraz o tym, którzy z nich dostali się do Młodzieżowej Rady Gminy.
Działanie Młodzieżowej Rady Gminy
Można wyodrębnić 4 główne formy aktywności młodzieżowej rady:
Młodzieżowa Rada Gminy konsultuje i opiniuje decyzje władz
Skoro najważniejszym celem istnienia Młodzieżowej Rady Gminy jest zwiększenie zaangażowania młodych ludzi w sprawy publiczne na poziomie lokalnym oraz włączenie młodzieży w proces podejmowania decyzji, to trzeba umożliwić młodym radnym wyrażanie swojego zdania na temat decyzji podejmowanych przez władze gminy.
Można to robić w następujący sposób:
Młodzieżowa Rada Gminy dyskutuje o sprawach dotyczących młodzieży i gminy
Członkowie Młodzieżowej Rady Gminy są zazwyczaj uczniami gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Ważnym jest, by w czasie sprawowania swojego mandatu interesowali się sprawami miejsca, w którym mieszkają, dyskutowali o problemach istotnych dla społeczności i włączali w debatę o gminie swoich rówieśników, niebezpośrednio zaangażowanych w działalność Młodzieżowej Rady. Jednym ze sposobów temu służących jest regularne (najlepiej raz na semestr) organizowanie w szkołach debat na tematy ważne dla młodych obywateli i społeczności gminy.
Młodzieżowa Rada Gminy realizuje projekty na rzecz społeczności
Młodzieżowi Radni, oprócz działań informacyjno-konsultacyjnych, realizują projekty skierowane do młodych ludzi w gminie. Pomysły na projekty wynikają z obserwacji potrzeb młodzieży, ale również ich pomysłów na rozwój gminy oraz na wykorzystanie istniejących szans i zasobów społeczności. Młodzieżowi radni samodzielnie wybierają tematy projektów, a następnie we współpracy z dorosłymi (urzędnikami, radnymi czy nauczycielami) organizują przedsięwzięcia. Dzięki temu uczą się podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej.
Młodzieżowa Rada Gminy zapewnienia widoczność swoich działań
Niezwykle ważnym w działalności MRG jest zapewnienie widoczności jej działań w społeczności gminnej i szkolnej. Ważnym jest budowanie dobrego wizerunku Młodzieżowej Rady oraz informowanie o jej działalności ogółu mieszkańców. Częstą formą promocji działalności Młodzieżowej Rady jest zamieszczanie jej podstrony na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Gminy. Natomiast do działań informacyjno-promocyjnych, które podejmują sami młodzieżowi radni można zaliczyć: plakaty, ulotki, biuletyny informacyjne, angażowanie lokalnej telewizji i prasy, informowanie o swoich działaniach za pomocą własnych profili w mediach społecznościowych typu facebook. Widoczność warto zapewnić również w szkole. Młodzieżowi radni czynią to poprzez organizację dyżurów dla rówieśników oraz zamieszczanie informacji na tablicach.
Konsultacyjna rola Młodzieżowej Rady Gminy
Z zapisów ustawowych wprost wynika konsultacyjna rola Młodzieżowej Rady Gminy. Młodzieżowa Rada jest zatem instytucją, która zapewnia młodzieży udział w procesie podejmowania decyzji na poziomie lokalnym.
To przykłady decyzji, które może konsultować Młodzieżowa Rada Gminy:
Jak wspierać młodzieżową radę i jak z nią pracować
MRG tworzą osoby pełne zapału i energii, chcące coś zmienić w społeczności. Jednak w wieku 12-18 lat nie wiedzą jeszcze co to znaczy być młodzieżowym radnym i jak uczestniczyć w życiu publicznym swoich gmin. Aby móc to robić potrzebują przygotowania, systematycznego rozwoju i wsparcia dorosłych (urzędników, opiekunów, władz), które w krajach UE jest standardem i wymogiem w pracy z młodzieżowymi radami na wszystkich szczeblach samorządu.
Wsparcie ze strony władz gminy jest ważne i konieczne, ponieważ młodzi ludzie, którzy zostają młodzieżowymi radnymi dopiero uczą się aktywności w sferze publicznej, a rolą dorosłych jest ich tego nauczyć. Jak wskazuje Rada Europy (europejska karta uczestnictwa młodych ludzi w życiu lokalnym i regionalnym[2]) to obowiązkiem dorosłych jest stworzenie przestrzeni dla aktywności obywatelskiej młodych.
Formy wsparcia młodzieżowej rady przez władze to:
– zagwarantowanie opiekuna, który na bieżąco będzie pracował z młodzieżowymi radnymi,
– zorganizowanie szkolenia przygotowującego młodzieżowych radych do pełnienia swojej roli,
– zapewnienie przyjaznej i opartej na gotowości słuchania głosu młodych codziennej współpracy władz z młodzieżowymi radnymi.
Więcej szczegółowych i praktycznych informacji na temat Młodzieżowych Rad Gmin oraz przykład ich działania można znaleźć na portalu o Młodzieżowych Radach: www.mlodziezowarada.org.pl prowadzonym przez Fundację Civis Polonus: www.civispolonus.org.pl.
[1] Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95; nowelizacja z dnia 11 kwietnia 2001 r. Dz.U. 2001 nr 45 poz. 497
[2] http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/Coe_youth/Participation/COE_charter_participation_po.pdf
