Jednym z celów projektu było zaprojektowanie narzędzia, które pomoże lokalnym władzom gmin (zaangażowanych w projekt) włączenie młodzieży w proces podejmowania decyzji. Metoda okrągłych stołów wypracowana w ramach projektu South Baltic Youth Core Groups Network (2018-2020) jest w swoich założeniach bardzo prosta i okazała się bardzo efektywna i praktyczna, zgodnie z opinią przedstawicieli gmin, które brały udział w projekcie (zarówno przedstawicieli młodzieży, jak i dorosłych – przedstawicieli władz).
Zachęcamy do zastosowania tego narzędzia w swoich społecznościach. Powinien się sprawdzić w każdej gminie/społeczności, niezależnie, czy funkcjonuje w niej Młodzieżowa Rada Gminy, czy nie. Tam, gdzie młodzieżowa rada istnieje, może ona pełnić funkcję organizatora ze strony młodzieży, co będzie dużym wsparciem dla władz. Ponieważ, gdy w danej społeczności nie funkcjonuje Młodzieżowa Rada, większość organizacji przypadnie najprawdopodobniej przedstawicielom lokalnych władz. W takim wypadku po stronie młodzieży można np. zaangażować samorządy uczniowskie danych szkół. Co ważne, do udziału w debacie zapraszamy nie tylko młodzież i przedstawicieli władzy, ale również lokalne instytucje, organizacje pozarządowe itp., które są zainteresowane tematem debaty.
Na tym etapie bardzo ważne jest, aby pamiętać, że wybrany do debaty temat powinien spełniać kilka warunków:
a) Być interesujący i dotyczyć młodzieży. Jeśli temat będzie zupełnie niezwiązany z życiem i codziennością młodych ludzi w danej społeczności, trudno będzie zachęcić młodzież do uczestniczenia w debacie oraz do wyrażenia własnego zdania (ponieważ może go nawet nie mieć).
b) Powinien być zaakceptowany przez decydentów i dotyczyć tematu, czy też obszaru, który podlega lub będzie podlegał zmianom i głos młodzieży będzie wzięty pod uwagę. Najważniejsze jest, żeby wybrany temat i idące za nim decyzje miały rzeczywisty potencjał realizacji.
c) Powinien być dobrze sformułowany, konkretny.
Innymi słowy, już na etapie wybierania tematu powinna zaistnieć współpraca władzy z młodzieżą. Szczególnie przydaje się tutaj pomoc Młodzieżowej Rady, która jest blisko potrzeb swoich rówieśników i jest cennym pośrednikiem między ogółem młodych ludzi a władzą. Innym sposobem jest podparcie się diagnozą społeczną.
Przykładowo, w projekcie SB YCGN przed pierwszymi debatami przeprowadziliśmy w polskich gminach wywiady z przedstawicielami władz, opiekunami młodzieżowych rad oraz młodzieżą (zarówno działającą w MR, jak i spoza) w celu zidentyfikowania problemów lub tematów, które są dla ludzi najważniejsze w danej społeczności. Wyniki diagnozy zostały przekazane decydentom, ale ostateczna decyzja, co do wyboru tematu „okrągłego stołu” należała do władzy. Natomiast przy kolejnych „okrągłych stołach” temat wybierany był wspólnie, zazwyczaj przedstawiciel władz proponował młodzieży kilka tematów i ostatecznie młodzież wybierała ten, którym chciała się zająć.
Przykładowe tematy realizowane w projekcie: ustalenie nowych zasad stypendiów dla młodzieży, wyposażenie i umiejscowienie tzw. parków kieszonkowych, dopasowanie transportu publicznego do potrzeb mieszkańców.
2.1. Wybór lokalnych organizacji.
Należy zastanowić się, które lokalne instytucje i organizacje młodzieżowe, pozarządowe itp. warto byłoby włączyć do debaty, szczególnie pod kątem wybranego tematu do pracy. Dobrze jest zaangażować różne środowiska – szczególnie młodzieżowe, jak również zadbać o udział różnych grup: młodzieży z grup nieformalnych, osób z urzędu i radnych miasta ale również innych organizacji i mediów.
Przykładowo, w projektowych „okrągłych stołach” brały udział takie środowiska jak: młodzieżowa orkiestra, młodzieżowa grupa PCK, samorządy szkolne i uczniowie, organizacje pozarządowe, kluby sportowe, lokalne centra kultury, przedstawiciele spółek miejskich zajmujących się transportem itd. Często były to instytucje bezpośrednio zaangażowane w poruszany temat.
2.2 Wybór daty i miejsca okrągłego stołu
Przedstawiciele władz (we współpracy z młodzieżową radą) wybierają miejsce i czas wydarzenia. Rekomendujemy wybór swobodnej formy, poza urzędem, w godzinach popołudniowych (14:00 jest bardzo dobrą porą), po lekcjach, ale jeszcze w godzinach pracy urzędników. Dobrze jest też skonsultować termin z kalendarzem gminy, żeby nie okazało się, że przedstawiciele władz nie mogą przyjść ze względu na inne zobowiązania. Od tego, jakie wybierzemy miejsce i czas debaty, zależy, czy młodzież przyjdzie i na ile będzie się czuła swobodnie, żeby się wypowiadać.
2.3. Rozesłanie zaproszeń
Decyzja o sposobie i formie zaproszenia należy do organizatora, czyli w praktyce do lokalnych władz. Najskuteczniejszą metodą promocji w projekcie okazała się „poczta pantoflowa” (czyli młodzież zapraszała młodzież) i osobiste zaproszenia. Zapraszać należy co najmniej dwa tygodnie wcześniej. Dobrze byłoby jakoś promować wydarzenie wśród młodzieży i potencjalnie zainteresowanych tematem organizacji. Kontakt z mediami najlepiej nawiązać przez urząd.
2.4. Organizacja debaty
Wybór formy spotkania należy do organizatora. W ramach projektu SB YCGN powstał ramowy plan debaty z wykorzystaniem metody world cafe, który można zaadaptować do lokalnych potrzeb. Metoda ta opiera się głównie na pracy w grupach w tzw. podstolikach, do których są przyporządkowane podtematy. Uczestnicy zostają podzieleni na grupy i każda z nich pracuje kolejno przy każdym stoliku, dzięki czemu każdy uczestnik ma okazję wypowiedzieć się na każdy z tematów. Warto dopilnować, żeby stoliki moderowały osoby, które znają się na temacie spotkania (np. z organizacji pozarządowych, młodzieżowych – w zależności od tematu), jednak nie przedstawiciele władzy (żeby nie onieśmielać dyskutujących). Przykładami podtematów do tematu stypendium dla młodzieży były np. kryteria przyznawania, forma wypłacania stypendium, czy brać pod uwagę sytuację majątkową ubiegających się.
Debata ta nie jest tylko dyskusją młodzieży na konkretny temat, ale powinna również zawierać elementy rekomendacji i wypracowania wniosków na przyszłość. Ważne jest, żeby nie skończyła się tylko na opisie stanu rzeczywistości, czyli np. że nikt z młodzieżą nie rozmawia, nie słucha ich i nie traktuje poważnie w szkole. Moderatorzy powinni więc zadbać o wypracowanie konstruktywnych wniosków, np. jak pojawią się argumenty o trudnościach, to należy pracować z grupą nad przeformułowaniem tych wniosków w kierunku rozwiązań zaistniałej sytuacji.
Kluczowe jest, żeby zadbać o to, żeby każdy uczestnik, niezależnie od wieku i pełnionej funkcji miał równy głos w dyskusji i mógł zostać wysłuchany.
Kolejnym elementem metody jest tzw. wysłuchanie publiczne. Młodzi ludzie po przejściu etapu diagnozowania problemu powinni móc zaprezentować decydentom wnioski oraz rekomendacje do dalszej pracy nad wybranym tematem oraz ich udziale w procesie decydowania. Wysłuchanie publiczne może odbyć się np. na posiedzeniu Rady Gminy lub na posiedzeniu Komisji. Ma to na celu z jednej strony – zebranie i podsumowanie wniosków z debaty i zaprezentowanie ich władzom, które mogą dalej z nimi pracować. Z drugiej strony pokazanie młodzieży, że jej głos jest wysłuchiwany i jest ważny.
Ostatnim etapem całego procesu jest oczywiście wdrożenie wypracowanych rekomendacji. To, w jakim stopniu głos młodzieży zostanie wzięty pod uwagę oraz wdrożenie podjętych decyzji należy oczywiście do władz, natomiast bardzo ważne jest poinformowanie młodych o tym, jak i kiedy ich wniosek będzie dalej procedowany oraz o efektach. Nawet jeśli wypracowane rekomendacje nie zostaną przyjęte – istotne jest, żeby młodzież została poinformowana o przyczynach takiej sytuacji.
Społeczeństwo obywatelskie w państwach południowego Bałtyku nie stało się do tej pory znaczącą siłą w kształtowaniu aktywnych postaw młodzieży i powiązanych z nimi procesów społecznych. Bez dobrze zorganizowanego i zdecydowanego przywództwa i ukierunkowania działań, lokalne instytucje działające na rzecz młodzieży będą nadal pracować indywidualnie, na mniejszą skalę. Dlatego stworzyliśmy międzynarodową sieć, która łączy podmioty lokalne i regionalne i której celem jest tworzenie koalicji na rzecz rozwiązywania szerszych często międzynarodowych problemów.
